روزنامه نیویورکتایمز نوشت: «ریسک و خطر آغاز یک درگیری هستهای روز به روز دارد بیشتر میشود». به گفته این روزنامه؛ «این روزها قدرتهای هستهای در حال تقویت زرادخانههایشان هستند و این یعنی شاهد سرعت گرفتن یک رقابت تسلیحاتی جدید خواهیم بود. آیا کسی نیست که برای این موضوع اهمیت قائل باشد»؟!
به گزارش از روزنامه نیویورکتایمز؛ نسل امروزی تسلیحات نظامی- که بسیاری از آنها مرگبارتر از بمبهایی هستند که آمریکا در سال ۱۹۴۵ بر سر هیروشیما رها کرد- یک تهدید غیرقابل قابل پیشبینی به شمار میآیند. تهدیدی که بر فراز میدانهای نبرد در اوکراین در پرواز است؛ و البته در آسمان میدانهای نبردهای آینده- شاید در خلیج فارس، تنگه تایوان، شبه جزیره کره یا هر جای دیگری».
این داستانی است از جهانی در خطر- اگر حتی از یک سلاح هستهای کوچک استفاده شود؛ که بر اساس مدلسازی، تحقیق و صدها ساعت مصاحبه با افرادی تنظیم شده که زندگی خود را وقف مطالعه جنگ هستهای کردهاند یا در حال برنامهریزی برای جلوگیری از عواقب آن هستند. جنگ هستهای اغلب غیرقابل تصور توصیف شده است. این در حالی است که در واقع بهتر است بگوییم که این جنگ تاکنون به اندازه کافی تصور نشده است.
اگر پیشبینی عواقب و پیامدهای وحشتناک پس از یک حمله هستهای به قدر کافی هشداردهنده جلوه کند، پس باید این را در نظر بگیرید- که دولتهای ایالات متحده و اوکراین حداقل دو سال است که برای این سناریو برنامهریزی کرده اند.
در پاییز سال ۲۰۲۲ یک ارزیابی اطلاعاتی از سوی ایالات متحده احتمال وقوع درگیری هستهای را ۵۰-۵۰ اعلام کرد- و هشدار داد که روسیه در صورت تجاوز به خط دفاعی روسیه در کریمه، از حمله هستهای برای متوقف کردن نیروهای اوکراینی استفاده خواهد کرد. مقامات آمریکایی که خود را برای بدترین شرایط آماده میکردند، تدارکات را به اروپا رساندند. اوکراین صدها آشکارساز تشعشع را در اطراف شهرها و نیروگاهها به همراه بیش از ۱۰۰۰ مانیتور دستی کوچکتر راهاندازی کرده- که همه اینها را ایالات متحده آمریکا ارسال کرده است.
نزدیک به ۲۰۰ بیمارستان در اوکراین به عنوان مراکزی که در صورت حمله هستهای خدمات ارائه خواهند داد، شناسایی شدهاند. هزاران پزشک، پرستار و سایر کارگران بهداشتی و درمانی در مورد نحوه واکنش و درمان افرادی که در معرض تشعشع قرار میگیرند، آموزش دیدهاند. و میلیونها قرص یدید پتاسیم که از تیروئید در برابر جذب مواد رادیواکتیو مرتبط با سرطان محافظت میکند، در سراسر اوکراین ذخیره شده است.
اما خیلی قبل از آن- در واقع تنها چهار روز پس از آغاز حمله روسیه به اوکراین- دولت بایدن به گروه کوچکی از کارشناسان و استراتژیستها، تحت عنوان «تیم ببر» یا «گروه تایگر» دستور داده بود تا یک کتاب دستورالعمل جدید هستهای درباره برنامههای اضطراری و واکنشی در این زمینه طراحی کنند. آنها هم در پاسخ با جذب کارشناسان حوزههای اطلاعاتی، نظامی و سیاستگذاری، برنامههای آمادهسازی اضطراری، مدلسازی اثرات سلاح و سناریوهای احتمالی تشدید جنگ را بررسی کردند- و مواد و مواردی را مورد اشاره قرار دادند که در عصر ضدتروریسم و جنگ سایبری مدتها بود که تصور میشد محو یا بیاستفاده شدهاند.
این کتاب بازی که تنظیم و آمادهسازی آن توسط شورای امنیت ملی هماهنگ شده بود، اکنون در ساختمان دفتر اجرایی آیزنهاور در کنار جناح غربی کاخ سفید قرار دارد. این کشور فهرستی بهروزرسانیشده و دقیق از گزینههای دیپلماتیک و نظامی برای پرزیدنت بایدن- و روسای جمهور آینده- دارد تا در صورت وقوع حمله هستهای در اوکراین بر اساس آن عمل کنند.
در قلب همه این کارها یک نتیجهگیری دلخراش وجود دارد: احتمال حمله هستهای، که زمانی در درگیریهای مدرن قابل تصور نبود، اکنون بیش از هر زمان دیگری از زمان جنگ سرد شده است. یکی از مقامات ارشد دولتی گروه تایگر میگوید: «ما ۳۰ سال در نگهداری جن در بطری موفق بودیم». در حالی که آمریکا و روسیه نسبت به زمان اوج جنگ سرد زرادخانههای هستهای خود را به شدت کاهش دادهاند، این مقام میگوید که «امروز در زمانی هستیم که خطر هستهای در خط مقدم تمام خطرهای ممکن قرار دارد».
ولادیمیر پوتین رئیسجمهور روسیه، هفته گذشته هنگامی که علناً در مورد احتمال وقوع جنگ هستهای- در صورت افزایش وتعمیق دخالت ناتو در اوکراین هشدار داد- این خطر وجودی را به جهان یادآوری کرد.
خطر تشدید تنشهای هستهای در اوکراین- که جزئیات آن برای اولین بار در اینجا گزارش میشود- اگر هم در حال حاضر کم به نظر میرسد، اما با این حال در طول درگیری اوکراین و روسیه نگرانی اصلی دولت بایدن بوده است. مقامات ایالات متحده و اوکراین سال گذشته در یک سلسله مصاحبه- به شرط ناشناس ماندن- در مورد برنامهریزیهای داخلی، دیپلماسی و تدارکات امنیتی در حال انجام در زمینه این اتفاق صحبت کردهاند.
و در حالی که ممکن است این موضوع خواب از سر واشنگتن و کییف بپراند، اما مسأله اصلی این است که بیشتر کشورهای جهان به سختی این تهدید را جدی گرفتهاند. شاید به این دلیل که نسل امروز در دنیای پس از جنگ سرد بزرگ شدهاند- که احتمال جنگ هستهای کاملاً منتفی به نظر میرسید. با این حال به نظر میرسد زمان آن فرا رسیده که عواقب چنین رویدادی را به خود یادآوری کنیم تا از آن اجتناب شود!